آشنایی با قاریان مصر : استاد «محمد رفعت»

«محمد رفعت» در سال 1882 در مصر در حوالی قاهره چشم به جهان گشود و پدر او را محمد نام گذاشت. وی از کودکی با قرآن مأنوس بود و نقل شده که همان دوران در حالی که کودک خردسالی بود، برگ‌های قرآن را ورق می‌زد، و صفحات قرآن را با علاقه نگاه می‌کرد، اما شادی خانواده رفعت زیاد به طول نیانجامید و محمد در سن دو سالگی بر اثر بیماری بینایی خود را از دست داد.«حسنا رفعت» نوه «محمد رفعت» درباره بیماری پدر بزرگش می‌گوید: دو روایت درباره نابینایی «محمد رفعت» وجود دارد، اول آنکه وی کودکی زیبا بوده و مورد حسد قرار گرفته و دیگر آنکه چشم‌های محمد مدتی دچار التهاب شده و وی بینایی خود را از دست داده است.

کسب گواهی حفظ قرآن در 15 سالگی

پدر محمد براساس عرف آن زمان فرزند را به مکتب‌خانه مسجد «بشتک» که در حوالی قاهره است سپرد و محمد در سن 10 سالگی فنون تجوید را به همراه قرائات سبعه فراگرفت و در 15 سالگی گواهی حفظ کل قرآن را دریافت کرد، همچنین پس از آن «محمد رفعت» موفق به کسب گواهی شیخی از اساتید الازهر شد، اما این شادی چندان ادامه نداشت زیرا در همان زمان پدر محمد دار فانی را وداع گفت و او سرپرستی خانواده را برعهده گرفت.

در همین دوران محمد برای اولین‌بار در یک مسجد به تلاوت قرآن پرداخت و مورد استقبال بالای مردم قرار گرفت که این نشانه ظهور یک ستاره درخشان در آسمان تلاوت بود.

شهرت اولیه شیخ «محمد رفعت» از همان مسجد «بشتک» آغاز شد و وی تلاوت را تا آخر عمر در همان مسجد ادامه داد، البته شیخ در مساجد دیگری چون «مرفی ابوعباس» و مسجد «سیده زینب» هم تلاوت می‌کرد.

شیخ رفعت به تلاوت قرآن بسنده نکرد و مقامات را هم یاد گرفت که همین امر سبب شد که او صدها تواشیح و ابتهال هم اجرا کند.

تلاوت در رادیو از سال1934 میلادی

در سال 1934 اولین رادیوی سیمی در مصر راه‌اندازی شد و مسئولان رادیو از شیخ رفعت برای تلاوت دعوت کردند، اما او به مشروعیت تلاوت در رادیو تردید داشت از این رو این دعوت را رد کرد.

اصرار مسئولان رادیوی قاهره سبب شد تا شیخ از علما استفتاء کرده و پس از کسب اجازه از آنان به تلاوت در رادیو بپردازد، همچنین قراردادی برای تلاوت در ماه رمضان با رادیو بست که طی آن رادیوی قاهره پول اندکی هم به او پرداخت کرد.

در خلال جنگ جهانی دوم بسیاری از کشورهای اروپایی برای جذب مسلمانان، صدای شیخ «محمد رفعت» را از رادیو پخش می‌کردند.

مسلمان شدن خلبان انگلیسی با شنیدن صدای «محمد رفعت»

در همین زمان یک خلبان انگلیسی هنگامی که صدای شیخ رفعت را از رادیو شنید تحت تأثیر قرار گرفت و از دوستانش یک قرآن طلب کرد. علاقه این خلبان تا جایی ادامه پیدا کرد که وی به مصر رفت و پس از یافتن شیخ رفعت به دین مبین اسلام گروید.تلاوت‌های «محمد رفعت» از رادیوی قاهره به صورت زنده پخش می‌شد، اما به دلیل هزینه‌های بالا این تلاوت‌ها ضبط نمی‌شد، حتی یک‌بار مسئولان رادیو قصد داشتند یک دوره کامل تلاوت‌های شیخ رفعت را ضبط کنند، اما به دلیل هزینه‌های بالا منصرف شدند.

ضبط تلاوت‌های شیخ رفعت در گرامافون توسط «ذکریا مهران»

چندی بعد فردی به نام «زکریا مهران» که از ثروتمندان قاهره بود تصمیم گرفت تلاوت‌های شیخ رفعت را بر روی گرامافون ضبط کند و وی به این ترتیب تلاوت‌های زیادی از شیخ رفعت را ضبط کرد.

در زمان جنگ جهانی دوم، «زکریا مهران» نگران آسیب خوردن به آرشیوش بود، از این رو صفحات گرامافون را در صندوقی گذاشت و آنها را در مزرعه خود در یک شهر دیگر مخفی کرد.

شیخ «محمد رفعت» به دلیل پرداخت پول زیاد به خواننده‌ها با رادیو اختلاف پیدا کرد و همین اختلاف سبب قطع همکاری رفعت با رادیوی قاهره شد. «زکریا مهران» برای رفع اختلاف شیخ رفعت با رادیو به نزد مسئولان رادیو رفت و به آنها پیشنهاد داد اگر رضایت شیخ رفعت را جلب کنید صفحات ضبط‌شده از تلاوت شیخ را دراختیار شما می‌گذارم.

مفقود شدن آرشیو تلاوت‌های شیخ رفعت با درگذشت «ذکریا مهران»

اما درست در همین زمان «زکریا مهران» درگذشت در حالی که کسی از مخفیگاه آرشیو او خبر نداشت. البته با پیگیری خانواده مهران و خانواده شیخ رفعت بخشی از صفحات گرامافون در منزل و بخشی در مزرعه «زکریا مهران» یافت شد، اما بخش اعظمی از این آرشیو هیچوقت پیدا نشد.

بعدها رادیوی مصر این تلاوت‌ها را اصلاح کرده و قطعاتی را که جا افتاده بود اساتید بزرگ مصر مانند شعیشع با سبک شیخ رفعت خواندند که اینها تنها آثار به جا مانده از شیخ رفعت است.

این تلاوت‌ها مربوط به دهه پنجم زندگی شیخ است که وی دچار بیماری حنجره بود و به گفته شاهدان، تلاوت‌های ایام جوانی شیخ زیبا بوده که هیچ‌کدام در دسترس نیست.

شیخ «محمد رفعت» قاری سوره مبارکه «کهف» بود و وی هر هفته جمعه‌ها این سوره را در مسجد «مرفی ابوعباس» تلاوت می‌کرد، همچنین تلاوت‌های زیبای شیخ از سوره مبارکه «مریم» سبب استقبال شدید مسیحیان مصر از تلاوت‌های شیخ رفعت شد تا جایی که بسیاری از مسلمانان خواهان کناره‌گیری او از رادیو شده بودند.

برخی از تلاوت‌های شیخ «محمد رفعت» مانند تلاوت سوره‌های «نبأ»، «مرسلات» و «رحمن» کامل هستند، البته تلاوت‌های متعدد یک سوره مانند «الرحمن» با صدای شیخ رفعت موجود است.

تلاوت‌های فاخر شیخ در موزه لندن نگهداری می‌شود

تلاوت‌های قصار شیخ «محمد رفعت» تلاوت سوره‌های پایانی قرآن است که تعداد این تلاوت‌ها هم زیاد است، اما مهم‌ترین تلاوت‌های شیخ آثاری است که توسط رادیو لندن ضبط شده و این آثار به عنوان یک میراث گرانبها در موزه لندن نگهداری می‌شود.در مجموع تعداد 84 تلاوت از شیخ «محمد رفعت» در دسترس مردم است که اغلب آنها مرهون زحمات «زکریا مهران» است.

تلاوت قرآن شیخ رفعت بر سر مزار خود

یکی از آرزوهای شیخ رفعت این بود که در کنار مسجد «سیده زینب(س)» که از نوادگان امام «حسن مجتبی(ع)» است دفن شود. از این رو، یکی از مسئولان مصر در همین مکان زمینی را خریداری کرد و دراختیار شیخ گذاشت، همچنین شیخ از سه سال پیش از وفاتش، هر هفته به این مکان می‌رفت و در آرامگاه خود قرآن قرائت می‌کرد.

آغاز بیماری و پایان تلاوت شیخ «محمد رفعت»

در سال 1943 شیخ «محمد رفعت» هنگام تلاوت و پخش زنده از رادیو دچار حبس نفس شد و او را به مراکز درمانی بردند و به گفته مرحوم «ابوالعینین شعیشع» پس از درمان، حال شیخ بدتر شد تا جایی که هنگام تلاوت دچار حبس صدا می‌شد.

روزی هنگام تلاوت در یک محفل، شیخ دچار حبس صدا شد، اما او با تمام تلاش به تلاوت ادامه داد و با استفاده از دارویی که پزشکان به او داده بودند سعی داشت تا تلاوت خود را به اتمام برساند، اما باز هم دچار حبس صدا شد و نتوانست تلاوت خود را تمام کند، به ناچار جایگاه تلاوت را ترک کرد و همه مردم با دیدن این صحنه گریه کردند.

پس از آن شیخ به مداوای خود پرداخت و دیگر تلاوت نکرد تا جایی که بسیاری از دارایی خود را صرف هزینه‌های درمان کرد. در همین زمان، یکی از روزنامه‌های قاهره برای کمک به هزینه‌های درمان شیخ آگهی را صادر کرد و مبالغ بسیار زیادی برای درمان وی جمع شد، اما استاد «محمد رفعت» این پول را نپذیرفت.

سرانجام در روز 9 ماه مه سال 1950 میلادی شیخ «محمد رفعت» در سن 68 سالگی دعوت حق را لبیک گفت و به دیار باقی شتافت، اما امروز با گذشت بیش از 63 سال هنوز نوای گرم تلاوت شیخ آرام بخش دل عاشقان قرآن است.

منبع : http://www.quran-times.com/