معنای لغوی : ریشهی این کلمه فارسی بوده و نام لحنی از الحان موسیقی ایرانی و نامنوایی از موسیقی است.
گستردگی و پیشینه : عدهای بهترین جایگاه این مقام را در آذربایجان، و اهل آن را بهترین اجراءکنندگان این مقام میدانند و معتقدند که به مرور زمان این مقام در همهی سرزمینها به خصوص در میان عربزبانان جایگاه و موقعیتی خاص برای خود کسب نموده است تا آن جایی که امروزه یکی از مقامات اصلی در میان الحان قرآن کریم است.
کیفیت آهنگ : سهگاه تنها مقامی است که نسبت به سایر مقامها حالت تهییج و تطریب دارد در این مقام نوعی شور و هیجان و جهش وجود دارد که درصورت تطابق صحیح و به جا با مفهوم و معنای آیات زیبایی دوچندان دارد این مقام دوست داشتنی بوده و برای انسان هیجان ایجاد میکند. برخی گوشههای آن حالت امید و رجاء معنوی دارد و برخی دیگر حزنی معنوی در نفس به وجود میآورد.
موضوع آیات : غالباً این مقام در آیات «رحمت، شادی، فرح، بشارت، امید، رجاء، مفاهیم عشق، وعدههای الهی، مغفرت، صفات مومنان، پیروزی، اجابت دعا و اصحاب یمین» آورده شده است.
تاثیرات : الحان مقام سهگاه آرامشبخش و باعث لذت روح و جان است و غمها را میزداید و ریتم آن به گونهای است که حالت استهزاء، عتاب، خطاب، تمسخر و سرزنش را در ذهن شنونده تراوش و منقوش میکند. همچنین حلاوت و شیرینی آن برانگیزندهی حس محبت، عشق و سوزدل است.
جایگاه اجرا : این مقام غالباً قبل و بعد از چهارگاه و حجاز و بعد از رست قابل اجرا میباشد و همچنین پس از عجم و نهاوند نیز خوانده شده است.
گوشهها و نغمههای فرعی :این مقام یکی از دستگاههای اصلی موسیقی در ایران بوده و گوشههای «مویه، زابل، مخالف و مطلوب» در آن استفاده میشود. همچنین گوشهی «رمل» نیز در آن استفاده میگردد و باز هم از نغمات فرعی آن میتوان به «شوقافزا وشوقآور» اشاره نمود.از دیدگاه اساتید لحن گوشههای دیگری از جمله دستگاه «هزام» که استاد مصطفی اسماعیل در تلاوت سورههای لقمان، نازعات و علق خوانده است را میتوان نام برد.
ادامه مطلب ...