آشنایی با قاریان مصر : استاد «ابوالعینین شعیشع»

شیخ القراء، استاد مرحوم "ابوالعینین‌ شعیشع" در سال 1343هـ.ق در«بیلا» از استان «کفرشیخ» متعلق به مصر علیا به دنیا آمد. او مراحل اولیه قرائات را تحت آموزش برادر بزرگش«احمد شعیشع» فرا گرفت و پس از آن در کنار اساتید فن قرائات به تکمیل این علم پرداخت. او تنها قارى عصر خود است که به روش استاد کل قرائات و نابغه زمان، مرحوم رفعت، به تلاوت مى پردازد. به همین سبب از مشاهیر عصر خود به شمار مى رود و همواره مشتاقان قرآن کریم از قرائت او بهره مى گیرند. استاد شعیشع از استادان و نام آوران بزرگ علم قرائت مى باشد. وى در تلاوت قرآن کریم صوتى گرم و لحنى ‌دلنشین ‌دارد.  آن چنان که ‌شنونده را شیفته و مجذوب ‌حلاوت‌ صوت خویش می‌سازد. وى ‌قــرآن را در سن‌ّ هفت سالگى فرا گرفت و قرائت‌ قرآن را در رادیو قاهره براى اولین بار در سن هفده سالگى در 1360 هـ.ق آغاز کرد. او در آن زمان کوچکترین قارى در رادیو بود. استاد در حال حاضر رئیس اتحادیه قراء مصر، عضو مجلس عالى امور اسلامی، عضو کمیته عالى قرآن در وزارت اوقاف مصر، رئیس مرکز بین المللى قرآن کریم و عضو کمیته ساختمان مساجد در استان قاهره و قارى مسجد سیده زینب در مصرى باشد.

 از ویژگى هاى ‌ممتاز تلاوت استاد شعیشع وزین و با وقار بودن صوت و دقت در اداى کلمات و بیان ‌رسا و تلفظ قوى مى باشد. او تمامى موفقیت هاى خویش را در این زمینه مرهون ‌مساعدت هاى مرحوم شیخ عبدالله عفیفى شاعر و مؤلف داستان پیامبر بزرگ (ص) مى داند. استاد به ‌کشورهاى بسیارى از جمله، فرانسه، انگلیس، ترکیه، یوگسلاوی، سومالی، اردن، سوریه، کویت، ایران و تمامى کشورهاى عربى مسافرت کرده، در این کشورها به تلاوت قرآن پرداخته است. تلاوت هاى استاد به طور متوالى از کلیه ‌رادیوهاى کشورهاى عربى و اسلامى پخش مى شود؛ همچنان که رادیو قرآن جمهورى اسلامى ایران نیز همه هفته به پخش تلاوت هایى از این استاد مبادرت مى ورزد. وى در پانزدهمین دوره مسابقات بین المللى قرآن کریم که در ایران برگزار شد به عنوان رئیس هیأت داوران حضور داشت‌.

دستاورد سفرهای استاد به کشورهاى مختلف
در این مسافرت ها به این نتیجه دست یافته ام که آداب و سنت ها و رسم هاى اسلامى در میان همه مسلمانان جهان همانند و یکسان است‌. ایشان معتقدند که قرآن بدون موسیقى زیباست، یک نوع موسیقى خدایى در آن وجود دارد. ولى قارى هنگامى که تلاوت می‌کند، معنى آنچه را که مى خواند باید با صدایش نشان بدهد. باید تغییر معانى کلمات را بداندتا با صدایش آنچه را در معانى وجود دارد، به دیگران انتقال دهد. در قرائت قرآن باید خشوع در برابر خدا دیده شود و قارى باید پایبند به خشوع باشد.
 

توصیه استاد به قاریان ایرانى

قاریان نخست باید سلامتى خود را حفظ کنند. من به جوانان ایرانى نصیحت می‌کنم در سن بلوغ (در بین نوجوانى و جوانى ) به مدت یک سال از قرائت خوددارى کنند. در این دوره ، حنجره باید استراحت کند قارى باید از غذاى خوب استفاده کند، به خواب خود اهمیت دهد و ورزش کند تا نفس او تقویت ‌شود. قارى باید به علم تجوید آگاهى ‌همه جانبه داشته باشد. مطلب دیگرى که براى قاریان ایرانى اهمیت ‌دارد، حفظ قرآن است به‌ گونه اى که هنگام قرائت، قرآن را از حفظ ‌تلاوت کنند که این ها از اصول قرائت است. یادگیرى تواشیح دینى نیز براى قارى مهم است قارى باید دستگاه هاى ‌موسیقى را آموزش ببیند تا هنگام ‌قرائت ‌با آهنگ موزون به ‌تلاوت‌ بپردازد و دستگاه ها را در آن رعایت کند. و در مورد قاریان ایرانى عنوان می‌کنند که : قاریان ایرانى در زیبایى صدا و تلاوت خوب، کم نظیرند. اگر بخواهم دقیق تر بیان کنم قاریان مصرى در مرتبه نخست قرار دارند و قاریان ایرانى پس از آنان قرار می‌گیرند. از لحاظ تعداد قاریان و زیبایى صدا بى نظیرند و در هیچ کشور اسلامى مانند ندارند. ایران و مصر در دو موضوع‌ با هم رقابت می‌کنند. نخست عشق به اهل بیت (ع) و دوم تلاوت قرآن. این‌نهضت بزرگ قرآنى که در ایران به و جود آمده، مرهون انقـــلاب اسلامى است. من این شور و اشتیاق را پیش از انقلاب ندیدم و این از رهبران بزرگ کشور ایران است که پرچم قرآنى را برپاداشته اند. استاد راز موفقیت خود را در ترس از خدا و رعایت و پایبندى به قرآن می‌داند و مى گوید: «همیشه از خدا خواسته ام تازنده ام، مرا از خدمت به کتاب خدا محروم نکند.»

جوان‌ترین قاری رادیو
در سال ۱۹۳۹ میلادی، شعیشع جوان برای تلاوت قرآن در محفل یادبودی که برای یکی از نزدیکانش به نام «طه سلطان» برپا شده بود، به قاهره دعوت شد و در همان مجلس یکی از دست اندرکاران رادیوی مصر به نام «عبدالله عفیفی» به تلاوت زیبایش گوش داد و مبهوت هنرنمایی این قاری جوان شد. عفیفی، شعیشع را به نزد «سعید لطفی باشا» رئیس وقت رادیو فرستاد و او را برای امتحان ورودی قاریان برای تلاوت در رادیو معرفی کرد.

وقت اختصاص داده شده به هر قاری برای تلاوت در امتحان ورودی به رادیو، فقط ۱۵ دقیقه بود. نوبت که به ابوالعینین جوان رسید، شروع به تلاوت کرد اما داوران رادیو که به احتمال زیاد استاد رفعت و استاد شعشاعی بودند، از او درخواست کردند تا تلاوتش یک ساعت ادامه پیدا کند. شعیشع با کسب بیشترین امتیاز، جواز تلاوت در رادیو مصر را به دست آورد و به این ترتیب در حالی که فقط ۱۷ سال داشت به عنوان جوان‌ترین قاری رادیو شناخته شد.

قاری جوان، صبح‌های هر یکشنبه و بعد از ظهرهای هر سه شنبه در رادیو مصر به تلاوت قرآن می‌پرداخت. در این راه، استاد طه الفشنی هم به او کمک می‌کرد تا بتواند در قاهره محلی را برای اقامت پیدا کند. شعیشع در سال ۱۳۴۰ میلادی، همراه با استاد عبدالفتاح شعشاعی در شب‌های ماه مبارک رمضان، در قصر عابدین مصر به تلاوت قرآن پرداخت و تلاوت‌هایش هم به صورت زنده از رادیو پخش شد. حالا دیگر شعیشع فقط در مصر مطرح نبود. بلکه شهرت صدای زیبا و ملکوتی‌اش به سرتاسر جهان اسلام رسیده بود.

صوت شعیشع در سینما
در سال ۱۹۴۲ میلادی اتفاقی جالب در زندگی قرآنی ابوالعینین شعیشع رخ داد. چند شرکت سینمایی مشهور مصر از او خواستند تا برای تلاوت قرآن در فیلم‌هایشان با آنها قرارداد همکاری امضا کند و پس از آن بود که شعیشع به عنوان اولین کسی که در فیلم‌های سینمایی قرآن تلاوت می‌کند، در دو فیلم «نائب العام» و «ابن عنتر» به تلاوت قرآن پرداخت که البته این کار وی مورد تأیید و تشویق مقامات الازهر هم قرار گرفت.

پر مسؤولیت‌ترین قاری مصر
استاد ابوالعینین شعیشع در طول عمرش در سمت های مختلفی به فعالیت‌های قرآنی و دینی زیادی مشغول بود که «ریاست اتحادیه قراء مصر»، «عضو مجلس اعلای امور اسلامی»، «عضو کمیته عالی قرآن در وزارت اوقاف مصر»، «رئیس مرکز بین المللی قرآن کریم»، «عضو کمیته ساختمان مساجد در قاهره»، «ریاست کانون بین المللی حفظ قرآن کریم» و «قارى مسجد سیده زینب(س)» از جمله مهم‌ترین مسؤولیت‌های اجرایی او به حساب می‌آیند.

عشق استاد به ایران و دوستدار تلاوت قاریان ایرانی

استاد شعیشع قبل از انقلاب در سال 1357 هجری شمسی در سفری که به ایران داشت، در شهرهایی نظیر تهران، مشهد، اصفهان و شیراز به تلاوت قرآن مبادرت کرد و بعد از انقلاب نیز به‌عنوان داور مسابقات بین‌المللی قرآن کریم به ایران سفر کرد و در سال‌های کهولت سن برای داوری بیست و پنجمین دوره مسابقات بین‌المللی ایران به کشورمان آمد.

نظر رهبر انقلاب درباره استاد شعیشع
مقام معظم رهبری، حضرت آیت الله خامنه ای در مراسم اختتامیه مسابقات قرائت قرآن در بهمن ماه سال 1370 در تجلیل از جایگاه مرحوم شیخ ابوالعینین شعیشع خاطرنشان کردند: از این معلمان و اساتیدى که عمدتاً از کشور مصر آمده‌اند، هرچه ممکن است، استفاده کنید.

ایشان تصریح کردند: این استاد «ابوالعینین شعیشع» که یک پیر قرآن است، بنده از سى سال پیش، شاید هم بیشتر، با صدا و نوارهاى ایشان آشنا هستم؛ اینها عمرشان را با قرآن گذرانده‌اند؛ اینها کسانى هستند که در این رشته قرائت و تلاوت قرآن کار کرده‌اند؛ خوب هم کار کرده‌اند؛ حائز مراتب خوب هم شده‌اند. آنچه را که این اساتید قرآن دارند، از آنها فرا بگیرند. البته قرآن یک دریاى عمیق و یک بحر واسع است و نهایتى ندارد؛ هرچه پیش بروید چه در سطح قرآن، چه در اعماق آن، همچنان امکان سیر و  پیشرفت و حرکت وجود دارد.

مقام معظم رهبری همچنین در دی ماه سال 1370 در اختتامیه‌ هشتمین‌ دوره‌ مسابقات‌ بین‌المللی‌ حفظ و قرائت‌ قرآن‌ کریم در تمجید از جایگاه این قاری بزرگ مصری، تأکید کردند: قُرّاء مصر و بخصوص این مرد کهن و استادِ قدیمى، آقاى شعیشع که از قدیم بنده ایشان را مى‌شناسم؛ شاید سى سال است که من با تلاوت او آشنایم؛ بحمداللَّه چند سالى است که به اینجا مى‌آید و از نزدیک ایشان را مى‌بینیم و تلاوتش را مى‌شنویم. امروز هم  از آن تلاوتهاى بسیار خوب را انجام داد.

ایشان افزودند: نوارِ امروزِ این شیخ بزرگوار و استاد قرآن، از نوارهاى یادگارى خواهد بود و ان‌شاءاللَّه خواهد ماند. براى خود او هم ان‌شاءاللَّه وسیله یادآورى و براى دیگران هم مایه استفاده است.

خبرگزاری قرآنی ایران در حاشیه سومین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن دانشجویان مسلمان در مشهد مقدس که دی‌ماه سال گذشته برگزار شد، با استاد ابوالعینین شعیشع به گفت‌و‌گو نشست که وی از علاقه خود نسبت به جمهوری اسلامی ایران چنین گفت: «من هم‌اکنون با توجه به کهولت سنی که دارم، بسیار کم سفر می‌کنم و در معدود کشورهایی به‌عنوان داور در مسابقات قرآن حضور پیدا می‌کنم، اما ایران کشوری است که من دوستدار آن هستم و تلاوت زیبا و جذاب قاریان این مرز و بوم مرا شیفته خود کرده است و این تلاوت‌های زیبا و عشق و محبتم به سرزمین ایران از انگیزه‌هایی است که مرا به سوی ایران می‌کشاند».

این استاد افزود: «قاریان ایرانی با وجود این‌که به زبان عربی صحبت نمی‌کنند، اما قرآن کریم را بسیار زیبا و بادقت تلاوت می‌کنند و احکام وقف و ابتدا، مخارج حروف، سکون و غنه را در نهایت تسلط و زیبایی تلاوت می‌کنند».

شیخ‌القراء مصر در ادامه این گفت‌وگو تصریح کرد: «قاریان ایرانی نخبگانی هستند که سبک تلاوت مشاهیر قرائت مصر را به‌خوبی تقلید و تلاوت می‌کنند و تلاوت زیبای قاریان ایرانی سبب شده است که من نسبت به آینده قاریان مصری بیم داشته باشم و ایرانیان صاحب سبک در تلاوت قرآن شوند».

شعیشع گفت: «اتحاد و همبستگی کشورهای اسلامی از آروزهای من است و آرزو دارم قبل از این‌که از این دنیا بروم، شاهد امتی متحد و یکپارچه باشم، اجرای مسابقات بین‌المللی قرآن دانشجویان مسلمان حرکتی در راستای تحقق وحدت اسلامی است و گرد‌ هم آمدن نخبگان قرآنی بر سر سفره قرآن، اقدامی عملی برای تحقق انسجام امت اسلام است».

شعیشع در مراسم بزرگداشت خود در سال 1387 که سالن‌ همایش‌های بین‌المللی برج میلاد برگزار شد، گفت: «در میان کشورها مرسوم است که مردگان را تکریم می‌کنند؛ اما در ایران قبل از آنکه عزیزی از دست برود وی را مورد تجلیل و تقدیر قرار می‌دهند و این اولین باری است که در حالی‌ که در قید حیات هستیم، در جمهوری اسلامی ایران از ما تجلیل می‌شود».

تشکر شعیشع از شعور ایرانیان در تکریم بزرگان
وی در ادامه افزود: «این بسیار کار خوبی است که تا وقتی فردی زنده است، از وی تجلیل شود و من از همه کشورهای اسلامی می‌خواهم که این کار ایران را سرمشق خود قرار دهند».

شیخ‌القراء مصر در مراسم تجلیل خود چنین ادامه داد: «من امروز گریه کردم به خاطر این همه احساس، شعور و فهمی که در جمهوری اسلامی ایران برای بزرگداشت و تکریم از بزرگان وجود دارد و از تمام کسانی که این مراسم را اجرا کردند، تشکر می‌کنم».

وی همچنین با اشاره به فعالیت‌های روزانه خود تصریح کرد: «من در هر شبانه‌روز بعد از نماز صبح پنج جزء از قرآن کریم را تلاوت می‌کنم و بالطبع علاوه بر کارهای دینی به سایر امور شخصی و منزل نیز رسیدگی می‌کنم».

شعیشع گفت: «در طول زندگی خودم و این 80 سال که با قرآن بودم، دعای دائمی که شبانه‌‌روز در نمازهایم از خداوند می‌خواهم، این است که «اللهم لا تحرمنی من خدمة کتابک حتی القاک»،(خدایا من را از خدمت به کتابت محروم نکن تا وقتی که تو را ملاقات کنم).
در مراسم تجلیل از این استاد برجسته، مجری برنامه از شعیشع خواست تا به اشتیاق عاشقان صدایش که در مجلس حاضر هستند، پایان بخشد و آیاتی از قرآن را برای آن‌ها تلاوت کند، استاد شعیشع نیز در ابتدا عنوان کرد که دکتر من را از تلاوت قرآن منع کرده است، اما با اصرار فراوان مجری برنامه به یک‌باره و در حالی‌ که بیش از 80 سال داشت، با صدایی رسا شروع به تلاوت کرد: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ...»

شیعشع؛ شهروند افتخاری تهران
به طور واقعی برای هیچ‌کس باور کردنی نبود که استاد شعیشع در آن سن با آن صدای رسا و قوی و با تحریرهای دوران جوانی بتواند تلاوت کند، حتی همراهان استاد شعیشع نیز بهت زده بودند، استاد «حلمی جمل» مرتب از جای خود برمی‌خواست و استاد را تشویق می‌کرد.

پس از پایان تلاوت شعیشع و در هنگام تجلیل از این استاد در سالن همایش‌های برج میلاد، «محمدباقر قالیباف»، شهردار تهران عنوان «شهروند افتخاری تهران» را به همراه لوح تقدیر و تندیس به این استاد تقدیم کرد و بر این اساس شعیشع یکی از شهروندان افتخاری تهران شد، شعیشع بسیار مسرور و شادمان بود، همه دور تا دور او را گرفته و خواهان این بودند که لحظاتی با این استاد صحبت کنند یا با او عکس یادگاری بگیرند، اما حال مزاجی استاد این اجازه را نمی‌داد.

شعیشع بسیار نکته‌سنج و ریزبین‌ بود و هیچ چیزی از چشمش دور نمی‌ماند. وی به جلوه‌های هنری و زیبایی‌های شهر تهران بسیار علاقه‌مند بود. هنگام حضور در تهران بارها شده بود که با اشاره به نقش و نگارهای به کار رفته در پل‌ها و دیگر اماکن عمومی این شهر به «نعینع»، از قاریان مشهور مصر، می‌گفت: «ببین ایرانی‌ها چقدر هنر‌دوست و اهل ذوق هستند، آن‌ها نه فقط در تلاوت قرآن هنرمند هستند، بلکه این هنر در جای‌جای فضاهای شهری آن‌ها نیز مشهود است».

پرواضح است که استاد ابوالعینین شعیشع از معدود قاریانی بود که به علت کهولت هیچ‌گاه از تلاوت قرآن و فعالیت‌های قرآنی فاصله نگرفت و تجارب ارزنده‌ای در اختیار قراء و علاقه‌مندان به نغمه‌های قرآنی قرار داد که همواره مورد استفاده آنان قرار خواهد گرفت و تلاوت‌های برجای مانده از این قاری بزرگ جهان اسلام همواره در محافل قرآنی به گوش خواهد رسید تا یاد و نامش همیشه جاودان بماند.

سفر به آخرت
استاد ابوالعینین شعیشع روز پنجشنبه، دوم تیرماه، در سن ۸۹ سالگی دعوت حق را لبیک گفت. مراسم تشییع پیکر استاد ابوالعینین شعیشع، سوم تیرماه، پس از نماز جمعه برگزار شد و مراسم ترحیم ایشان نیز در مسجد «الخلفاء الراشدین» شهرک نصر در نزدیکی قاهره منعقد شد.

منبع : http://www.mashreghnews.ir/fa/