آموزش تخصصی قرآن کریم،استاد موسوی بلده 13/02/92

بسم الله الرحمن الرحیم

آموزش تخصصی قرآن مجید، استاد موسوی بلده، 13/02/92

مباحث عنوان شده در این جلسه:

1. تلاوت آیاتی از سورهای مبارکه ی نحل و فتح
2. بیان مفاهیم آیات تلاوت شده
3. ویژه برنامه ی گرامیداشت هفته ی معلم و سخنرانی جناب استاد موسوی بلده

***

تلاوت اول آیه ی  36تا  44سوره ی مبارکه ی نحل توسط استاد موسوی بلده

***

تلاوت دوم آیه ی  45تا 56 سوره ی مبارکه ی نحل

 ● در آیه ی 49 در کلمه ی (یَستَکبِرون) صفیر را از حرف (س) نگیرید، با این کار حرف (ث) در گوش شنونده تداعی می شود. صفت بارز حرف (س) صفیر می باشد،اما در آوردن صفیر هم نباید افراط کنید.

● در آیه ی 51 بهتر است کل آیه را با هم بخوانید؛ تمام جملات این آیه گفته ی خداوند است و از آنجا که آیه بسیار طولانی نیست، بهتر است که کل آیه با هم خوانده شود. اگر هم خواستید نفس بگیرید، بهتر است در (واحِد) وقف کنید و ابتدایتان از ( اِنَّما) باشد و تا آخر آیه بخوانید.

● در آیه ی 53 (ما) در عبارت (وَ ما بِکُم)، (مای موصوله) است و بهتر است که کلمه ی بعد از آن را تکیه قرار دهید؛ (ما) را با آهنگ پایین ادا کنید و کلمه ی بعد از آن را با آهنگ بالا بخوانید؛ اما در مورد (مای نافیه) این مورد برعکس است، نتیجه می گیریم این مورد (قراردادن نبر) وجه تمایز مای موصوله و مای نافیه است.

● در آیه ی 53 در کلمه ی (الضُّرُّ) استطاله ی حرف (ضاد) را بیان کنید و این حرف را چسبنده و کشدار بیان کنید تا مانند حرف (ظ) به گوش نرسد.

● در آیه ی 56 در کلمه ی (لَتُسئَلُنَّ) صفیر حرف (س) را منظور کنید.

 

تلاوت سوم از آیه ی 57 تا 64 سوره ی مبارکه ی نحل

● در آیه ی 57 در تلفظ حرف (ظ) در کلمه ی (ظَلَّ) دقت کنید، این حرف را زبر و مفخم ادا کنید تا با حرف (ض) اشتباه نشود، اگر با حرف (ض) جا به جا شود، معنی کلمه نیز دستخوش تغییر می شود و این امر به هیچ عنوان پسندیده نیست. در این آیه (بُشِّرَ) به معنی بشارت دادن در معنی مثبت به کار نرفته است. خداوند در جاهایی از قرآن می فرماید که بشارت عذاب، برای معاندین وجود داردو این بشارت حالتی از استهزاء برای مشرکین است. این حالت در پاسخ به کسانی است که آمدن عذاب الهی را به سخره می گرفتند. (بُشِّرَ) به معنی بشارت دادن به تولد دختر است. هنگامی که بشارت آمدن فرزند دختر به آنها (مردانی که خبر دختر دار شدن به آنها داده می شد) می رسید، چهره ی شان از عصبانیت و خشم سیاه می شد. در فارسی نیز تعبیری اینچنین داریم که فلان شخص از شدت عصبانیت، سیاه شد! معنی کلمات با تغییر یک حرف در کلمه ی (ظَلَّ) به این شرح خواهد بود: (ظَلَّ: سیاه شد) و (ضَلَّ: گمراه شد). نکات ظریف تلفظ را رعایت کنید تا معنا دچار تغییر و اشتباه نشود. در این آیه "کَظیم" به معنی در حالی که خشم خود را فرو می برد، می باشد. مردی که دارای فرزند دختر می شد از ننگ دختردار شدن، خود را از مردم پنهان می کرد و در این فکر بود که آیا این دختر را با خواری و ذلّت نگه دارد یا اینکه او را زنده به گور کند. خداوند می فرماید آگاه باشید که آنها بد قضاوتی می کنند!! (دختر را ننگ می دانند و او را زنده به گور می کنند.)اگر در تلفظ (ظَلَّ) به جای (ظ) حرف (ذ) را بیان کنید، باز معنی تغییر می کند و (ذَلَّ) به معنی "ذلیل شدن" است. اگر این کلمه را با حرف (ز) ادا کنیم نیز از کلمه ی "متزلزل" ریشه می گیرد.

● (شدة) شدت دادن به یک حرف به معنی قطع کردن صدای آن حرف است. در (رخوة) رخوت، قطع صوت صورت نمی گیرد. برای ادای (ظ) نباید قطع صوت انجام شود، به عبارتی نباید به این حرف (شدة) شدت بدهید.

● در آیه ی 60 حرف (ع) را در کلمه ی (اَعلی) طوری بیان کنید که صدایتان کشدار باشد. (ساکن قابل امتداد باشد)  

● در آیه ی 60 در کلمه ی (عَزیز) حرف (ز) را فارسی ادا کنید، صفیر این حرف را رعایت کنید، در عین حال افراط هم صورت نگیرد.

● لحن گاهی به معنی "موسیقی" و گاهی به معنی "سبک یا شیوه ی بیان یک مطلب" است. به طور مثال لحن ادای یک مطلب ممکن است غمگین، شاد، متعجب و... باشد. یک معنی دیگر این کلمه به معنی "خطا" است. به طور مثال می گوییم: "شخصی در گفتار یا خواندن دچار اشتباه (خطا) در اعراب شد." لحن به معنی خطا بر دو نوع است: لحن خفی و لحن جلی. لحن جلی به معنای خطای آشکار است که عموم مردم آن را در می یابند، به طور مثال اگر اشتباه شما در اِعراب باشد، لحن جلی است، یا اگر حرفی را از مخرج خود ادا نکنید نیز لحن آشکار محسوب می شود. لحن خفی را تنها متخصصان در می یابند و لحن پنهان است. این لحن نکات خاص و ریزه کاری های تجوید است، مانند اینکه مد را می آورید، اما این که مد را چند حرکت بیاورید جزء نکات ظریف است و یا اینکه (ع) را با شدت بیاورید و یا با سستی ادا کنید. در کتب تجوید گفته شده، لحن خفی این است که ادغام را بیاورید ولی غنّه اش را لحاظ نکنید.  

● در آیه ی 64 در کلمه ی (اَعمالَهُم) به حرف (ع) شدة ندهید، بلکه این حرف را کشدار بیان کنید.

●در آیه ی 61 (ماتَرَکَ) دو کلمه محسوب می شود و (ما) در این عبارت مای نافیه است. اگر خداوند می خواست مردم را به خاطر گناهانشان در همین دنیا مؤاخذه کند، دیگر کسی زنده نمی ماند، به طوری که اولین گناه هرکس، آخرین گناهش می شد. (دیگر کسی باقی نمی ماند!) بلکه خداوند تمامی موارد را با هم جمع می کند و برای هرکس اجل مشخصی قرار داده است و به افراد فرصت می دهد. 

                                                   ***                                                  

تلاوت چهارم تلاوت آیاتی از سوره ی مبارکه ی فتح به سبک استاد عبدالفتاح شعشاعی توسط یکی از حاضرین در جلسه

***

قرائت ترتیل از آیه ی 65 تا 72 سوره ی مبارکه ی نحل توسط یکی از قرآن آموزان

● در آیه ی 71 (ما) در (مامَلَکَت) مای موصوله است و باید نبر را روی حرف (م) قرار دهید.

● صلواتی که حاضرین در جلسه در انتهای قرائت قاری می فرستند باید متناسب با قرائت، دستگاه و مقامی باشد که قاری قرآن آیات را با آن تلاوت کرده است. اگر قاری ترتیل خواند، صلوات نیز باید با همان سرعت ترتیل بیان شود.

● در آیه ی 72 (هُم) در عبارت (هُم یَکفُروُن) تأکید را نشان می دهد.

● قاری قرآن باید این توانمندی را دارا باشد که بتواند تمامی نبرها را در تلاوتش ادا کند، هرچند لازم نیست صددرصد نبرها را پیاده کند، حتی قاریان مصری نیز این کار را انجام نمی دهند و بیشتر حال و هوای قرائت برایشان اهمیت دارد، اما شما باید قادر به پیاده سازی تمامی نبرها باشید. نبر بر دو نوع است: نبر در کلمه و نبر در معنا (نبر جمله ای). در نبر کلمه باید بدانیم نبر و تکیه در کدام قسمت کلمه قرار می گیرد، اما در نبر جمله یا معنا، باید بدانید مفهوم جمله را چگونه باید تأکید کرد. در این قسمت سلایق افراد نیز دخیل است. به طور مثال در آیه ی 72 هم می توان نبر معنایی را در (وَ اللهُ) قرارداد، هم در (جَعَلَ لَکُم)، هم در (اَنفُسِکُم) و هم در (اَزواجِکُم). توجه داشته باشید که نبر معنایی از نبر کلمه  اهمیت بیشتری دارد. در حقیقت نبر کلمات را فرامی گیریم تا در نهایت بتوانیم به نبر جمله برسیم و آن را به بهترین شکل پیاده کنیم. نبر کلمه را با دانستن اصول آن می توان رعایت کرد، اما برای پیاده سازی صحیح نبر جمله (معنا) باید به معانی آیات اشرافی کامل داشته باشید. در این راستا باید بتوانید (مای نافیه) را از (مای موصوله) تشخیص دهید. به طور مثال در آیه ی 7 سوره ی مرسلات (اِنَّ ما توُعَدوُنَ لَواقِع) آنچه که وعده داده شده، آمدنی است. اگر (اِنَّما) باشد، به معنی: «همانا، آنچه که» است و نبر را در (اِ) در (اِنَّ) قرار می دهیم و نبر جمله را در (لَواقِع) قرار می دهیم. (اِنَّما به معنی: این است و جز این نیست، اگر سرهم خوانده شود، حصر است و بهتر است نبر را بر روی (نون مفتوح) قرار دهید. در کتابت قرآن در بعضی قسمت ها اشتباه شده است و این دو عبارت به جای یکدیگر نوشته شده اند. این اشکالات از صدر اسلام بوده است و همچنان باقی مانده است و این وظیفه ی شما است که این دو را از هم تشخیص دهید. در آیه ی 7 سوره ی مرسلات (اِنَّما توُعَدوُنَ لَواقِع) باید قاری قرآن (اِنَّ) را از (ما) جدا بخواند.قاری قرآن باید به این نکات توجه داشته باشد که با تغییر نبر و تکیه، معنی کلمات عوض می شود، به طور مثال در دو کلمه ی (قرارداد) و (قرار، داد) اولی اسم است و به معنی (پیمان) آمده و دومی فعل است و به معنی (گذاشتن) است. همانطور که در فارسی با قراردادن نبر بر روی حروف یک کلمه معنی دچار تغییر می شود، در عربی نیز همین گونه است. حتی یک خواننده ی توانا و ممتاز نیز در آوازخواندن، نبر را رعایت می کند. به این دلیل که ما فارس زبان هستیم و معنی مستقیم آیات را متوجه نمی شویم، داشتن چنین ضعف هایی برایمان نامحسوس است، اما یک عرب زبان به راحتی متوجه چنین نقصی می شود. یک قاری توانمند باید پس از یادگیری تجوید و صوت و لحن، به نکات ظریف قرائت توجه کند، به عنوان مثال بداند چه کلماتی را با آهنگ بالا و چه کلماتی را با آهنگ پایین بخواند، نبر را در کجا قراردهد، برای القای مفهوم تأکید چه کاری انجام دهد و... . در انتها باید گفت بر قاری قرآن واجب است تا حق قرائت را به بهترین نحو ممکن بیان کند.

● در آیه ی 67 (سَکَر) به معنی نوشیدنی شیرین است. شاید به تعبیر دیگر مقصود از این کلمه نوشیدنی مستی آور نیز باشد. (شما از خرما و انگور هم شراب که حرام است درست می کنید و هم خوردنی های حلال از آنها تهیه می کنید.)    

***

ویژه برنامه ی گرامیداشت هفته ی معلم و تجلیل از اساتید موسسه ی قرآنی احسن الحدیث

سخنرانی جناب استاد موسوی بلده در خصوص بزرگداشت مقام معلم

پیامبر گرامی اسلام (ص) می فرمایند: دو دسته عالم وجود دارند. عالم نوع اول تنها عالم است، اما عالم نوع دوم، علاوه بر داشتن علم، معلّم نیز می باشد. قیاس آن کسی که عالم است اما علم خود را به دیگران نمی آموزد با آنکه عالم است و علم خود را ترویج می دهد، همچون آب راکد در برابر آب جاری و روان است. آنکه دانسته ها و آموخته های خود را ترویج نمی دهد و علم خود را کتمان می کند، مورد لعن و نفرین تمامی موجودات دنیا، حتی ماهیان دریا قرار می گیرد. اگر عالم، علم خود را نشر دهد "معلم" نام می گیرد. در میان معلمان، دسته ای مطالب خوب و مفید را تدریس می کنند، که به تعبیر پیامبر گرامی اسلام (ص) معلم خیر هستند. برای معلمین خیر که نیکی و خیر را آموزش می دهند تمامی موجودات طلب استغفار می کنند، حتی ماهیان دریا و پرندگان آسمان. شریف ترین علم، قرآن است و معلمین قرآن نیز معلمین خیر هستند و این نکته برتری و رجحان مقام شامخ معلم قرآن را می رساند. خداوند اولین معلم و اولین معلم قرآن است. در سوره ی "الرحمن" می خوانیم: «الرَّحمن، عَلَّمَ القُرآن، خَلَقَ الإِنسان، عَلَّمَهُ البَیان.» خداوند انسان را خلق کرد و قرآن را برای هدایت انسانها آورد، اما برای نشان دادن عظمت آن، همان طور که در این سوره می بینیم (عَلَّمَ القُرآن) بر (خَلَقَ الإِنسان) برتری دارد. انسان بیان را یاد می گیرد و بیان خود را قرآنی می کند. اولین معلم قرآن از میان انسانها، پیامبر گرامی اسلام (ص) بوده است. می توان گفت معلمان قرآن دارای چنان مقام بالایی هستند که جای خود را در جای پای خدا می گذارند. معلمان قرآن در واقع کاری خدایی و رحمانی انجام می دهند. همان طور که در ابتدای سوره ی الرحمن می بینیم، خداوند خود را با صفت رحمان بودنش به عنوان معلم قرآن معرفی می کند. به عبارتی، تعلیم قرآن از رحمان بودن خداوند سرچشمه دارد. با دانستن چنین مواردی معلمان قرآن باید قدر جایگاه رفیع خود را بدانند. جامعه از معلمان قرآن توقع ویژه ای دارد و تمامی مردم چشم دوخته اند که آیا این معلمین خود نیز به فرموده های قرآن عمل می کنند یا خیر؟ به طور طبیعی معلمان قرآن باید عاملین به قرآن باشند. امر مسلم شمار معلمان قرآن اندک است، بنابراین باید سر از سجده ی شکر بر ندارند و شکرگزار چنین نعمت و چنین توفیقی باشند. در عین حال باید بسیار متعهدانه مراقب باشند تا وظیفه ی خود را به بهترین نحو به انجام برسانند. حقوق معلم بر گردن شاگرد بسیار زیاد است و معلم نیز از دیدگاه دیگر منّتی بر شاگردان خود ندارد، هرچند که شاگردان همواره سپاسگزار معلم هستند، اما معلم با آموزش علم، در واقع دانش خود را ارتقاء می بخشد. بنابراین من امروز در مقام معلم از شاگردانی که زانوی تلمّذ بر زمین زده اند تشکر می نمایم، چرا که اگر شاگردان و علم آموزان نبودند، معلم به مقام رفیع معلمی نائل نمی شد و تنها یک عالم باقی می ماند. همان گونه که اگر تماشاگران نباشند، هنر تئاتر یک بازیگر برای کسی نمود پیدا نخواهدکرد. معلم با تدریس آموخته هایش، آن را در نهاد و ذهن خود هر چه بیشتر ثبت می کند. آب رودخانه از آن جهت تازگی و طراوت خود را از دست نمی دهد که همواره جاری و ساری است. با هر بار آموزش نکته ی جدیدی در ذهن معلم شکل می گیرد که شاید در تدریس پیش، به خاطرش نرسیده بود. حقوق متقابلی بر گردن معلم و شاگرد است که به امید حق تعالی در فرصت های بعد در آن مورد به بحث می نشینیم. . در پایان به سهم خود از اساتید برجسته ی مؤسسه ی قرآنی احسن الحدیث که از بااخلاق ترین معلمین هستند تشکر و قدردانی می کنم و امیدوارم اجر تمامی این عزیزان در نزد خداوند محفوظ بماند. همچنین از شاگردان این مؤسسه که هر کدام در مکانهای دیگر به نوعی معلم هستند تشکر می کنم و امیدوارم خداوند همه ی ما را عاقبت به خیر فرماید. از فرمایشات امام خمینی (ره) (که ایشان معلم انقلاب بودند) این است که زمانی با داماد خود، آیت الله اشراقی بر سر سفره ای نشسته بودند و امام (ره) خطاب به داماد خود می فرمایند که اگر قرار باشد یک دعای مستجاب را از درگاه خداوند طلب کنید، چه خواهید گفت؟ ایشان می فرمایند: "خداوندا علم من را افزایش بده." و بعد ایشان همان سوال را از حضرت امام (ره) می پرسند و امام (ره) در پاسخ می گویند: "خداوندا عاقبت تمامی امور ما را ختم به خیر فرما." 

***

تلاوت آیاتی از کلام الله مجید توسط اساتید حاضر در جلسه

منبع : http://www.ahsanolhadith.ir/