در تلاوت قرآن از هفت مقام اصلی و گوشه های انها استفاده می شود که بصورت خلاصه در عبارت صنع بسحر گنجانیده شده اند.
ص مخفف مقام صبا - ن نهاوند-ع عجم- ب بیات- س سه گاه- ح حجاز و بالاخره ر مخفف مقام رست می باشند.
هر چند بعضی مقام چهار گاه را هم مقام مستقلی دانسته و در نتیجه به هشت مقام اصلی قائل گردیده اند.
در اینجا اشاره بسیار کوتاهی به این مقامات و بعضی فروعات ان خواهم نمود.
مقام
(Gamme) یک طرح کلّی و الگویی است برای آفرینش نغمات و ملودی ها. اگر با
یک نگاه کلی بنگریم می توانیم مفاهیم مقام، نغمه، لحن، آواز، دستگاه، گام و
موارد مشابه آن را در یک تعریف کلی بگنجانیم، اگر چه در تعریف اصطلاحات
برخی از این مفاهیم با دیگری تفاوت دارد. تمایز و تشخص هر مقام نتیجه تغییر
حالات و کیفیات یک نغمه و ملودی و تفاوت هر مقام با مقام دیگر نتیجه
اختلاف در تغییر مسافت ها و فواصلی است که بین درجات صوتی هر مقام نسبت به
مقام دیگر وجود دارد. در موسیقی مقامی ایران (و شرق) فاصله 1 دیوان (اکتاو)
را به 8 گاه تقسیم می نمودند (از یگاه تا هشتگاه). بعد از حمله اعراب به
ایران در صدر اسلام و همچنین در دوران سلطنت عثمانی، این فواصل و پرده ها
به طور کامل به کشورهای عربی و اسلامی منتقل گردید و تاکنون نیز همان فواصل
و پرده ها با نام های ایرانی در فرهنگ موسیقی این کشورها به چشم می خورد.
البته این مطلب سبب انکار اصالت موسیقی عربی نخواهد شد. تردیدی نیست که
وارثان امروز موسیقی عربی ضمن تأثیرپذیری از فرهنگ و تمدّن ایرانی و برخی
تمدّن ها و جریان های فرهنگی دیگر در طول تاریخ، بر میراث کُهن خود نیز
تکیه داشته اند؛ میراثی که بخشی از آن را باید در تمدّن های باستانی
عربستان جنوبی و بخش دیگری از آن را در تمدّن کهن مصریان ـ که در عصر کنونی
طلایه دار موسیقی مقامی عرب می باشند جستجو نمود.
یاد این نکته هم خالی از لطف نیست که هر چند موسیقی مقامی عرب در رشد و
بالندگی خود مرهون موسیقی ملّت های دیگر همچون ایرانیان بوده، اما امروز در
میان موسیقی های جهان دارای هویتی کاملاً مستقل می باشد و در حال حاضر حتی
از تحرّک و پویایی بیشتری نسبت به موسیقی مقامی ایران برخوردار است و به
مرور جای خود را در میان موسیقی های جهانی باز نموده و صبغه بین المللی
پیدا کرده است.
ادامه مطلب ...
